اصول طراحی فضاهای آموزشی

آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻬﺎد ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮔﺴﺘﺮده و ﻓﺮاﮔﯿﺮ، ﻧﻘﺶ ﺑﻨﯿﺎدي و ﺑﯽ ﺑﺪﯾﻞ در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﻣﺴﺘﻌﺪﺗﺮﯾﻦ ﺳﻨﯿﻦ ﻓﺮاﮔﯿﺮي ﺧﻮﯾﺶ را در درون ﻣﺪرﺳﻪ و در ﺳﺎﯾﻪ آﻣﻮزشﻫﺎي ﻣﻌﻠﻤﺎن و ﻣﺮﺑﯿﺎن ﺳﭙﺮي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﺑﺎورﻫﺎ، ﻣﻬﺎرتﻫﺎ و ﺷﺨﺼﯿﺖ آﻧﺎن در اﯾﻦ ﺳﻨﯿﻦ ﺑﺮ روﻧﺪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﻮر ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻓﺮاوان ﻣﯽﮔﺬارد، ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ “آﯾﻨﺪه ﺟﻮاﻣﻊ” را ﻣﯽﺗﻮان در “آﯾﻨﻪ ﻣﺪارس” ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد؛ زﯾﺮا ﻣﺪرﺳﻪ، ﺗﺠﻠﯽ ﺑﺨﺶ ﮐﺎرآﻣﺪي و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي آﻣﻮزش و ﭘﺮورش اﺳﺖ و ﭘﺎﯾﻪﻫﺎي ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آﯾﻨﺪه ﮐﺸﻮر ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺻﺤﯿﺢ ﻗﺮار دارد و ﮐﻠﯿﺪ آن در دﺳﺖ ﻣﻌﻠﻤﺎن و ﻣﺪﯾﺮان آﻣﻮزﺷﯽ اﺳﺖ (سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، 1395، 1).

نقش آموزش در توسعه جامعه انکارناپذیر است. بی توجهی و ناآگاهی در طراحی فضاهای آموزشی در بسیاری از کشورها نتایج نامطلوب خود را نشان داده است. یکی از مهم ترین مسائل در این حوزه، هم پیوندی میان تئوری های آموزشی و کاربرد آن در طراحی فضاهای آموزشی است (کاملنیا، 1388).

ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ و دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ “ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﻄﻠﻮب” و “ﮐﺎرآﻣﺪ و اﺛﺮﺑﺨﺶ” ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ و ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻮﺛﺮ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ را دارا ﺑﺎﺷﺪ. از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻮﺛﺮ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ، ﻣﺤﺘﻮاي ﮐﺘﺐ درﺳﯽ، ﻧﯿﺮوي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﺎرآﻣﺪ، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و رﻫﺒﺮي آﻣﻮزﺷﯽ، روشﻫﺎي ﺗﺪرﯾﺲ، ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ، ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ آﻣﻮزﺷﯽ، ﺟﻮ و ﻓﻀﺎي ﺣﺎﮐﻢ آﻣﻮزﺷﯽ و … . در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﻓﻀﺎﻫﺎي آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ و ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار در ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺧﺎص ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و در ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎ، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺿﻮاﺑﻂ و اﺻﻮل، دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ مدرسه ایمن (Safe School) و آموزش و پرورش کارا و اثربخش را میسر می سازد (سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، 1395، 1).